یکی از مراسم های خالدآبادیها در شب و روز عاشورا و همچنین بیست و یکم ماه مبارک رمضان ، مراسم طوق برداری ونخل برداری است ؛ نخل و طوق را چند روز قبل از روز عاشورا بوسیله پارچه هایی که اغلب نذورات مردم می باشد تزئین می کنند ، صبح عاشورا نخل توسط عزاداران از جایگاه خود به میدانی که باید در آن گردانده شود آورده می شود . قبل از بیرون آوردن نخل ازجایگاهش اشعاری خوانده می شود که این اشعار در خالد آباد به پیش نخلی معروف است وتمام عزاداران نیز این اشعار را باهم وهمصدا تکرار می کنند. پیش نخلی اشعاری است که درثنای امام حسین (ع) ویارانش خوانده می شود وبا این جملات آغاز می شود :
«اول به خدا ی حّی داور رخصت»
«دویم به رسول تاج برسر رخصت»
«سیم به علی وآل و اولادعلی »
«بر صاحب ذوالفقار ومنبر رخصت»
خواندن پیش نخلی مختص به دو طایفه (یکی طایفه مدرسی ودیگری طایفه ای از خادمین حسینیه خالد آباد) است که دو نفر به نمایندگی از این دو طایفه آن را می خوانند واین امر بصورت موروثی از پدر به فرزند منتقل می شود .
بعد از خواندن پیش نخلی ، نخل توسط عزاداران از جایگاه خارج می شود ودور میدان گردانیده شده وعزاداران دور این میدان وبه دنبال نخل شروع به نوحه سرایی وسینه زنی می کنند .
در گذشته شخصی بالای نخل می نشست وهنگام حرکت آنرا هدایت می کرد که به این شخص بابا نخل می گفتند .
نخل نماد تابوت پیکر پاک معصومین است. نخل درخالد آباد قدمت بسیار زیادی دارد ومراسم نخل برداری از قدیم الایام از مراسم پر شکوه خالد آباد می باشد. نخل خالد آباد چهار پایه دارد که هر پایه به طایفه خاصی اختصاص دارد .
یکی دیگر از رسومی که در روز عاشورا انجام می گرفت ( وهم اکنون نیزانجام می شود ) جریده گردانی است که این نیز متعلق به طایفه ای خاص وموروثی می باشد ؛ جریده را که مانند نخل وطوق بوسیله پارچه ها وروسریهای نذری تزئین کرده اند در جلوی نخل حرکت می دهند . روی جریده یک دست فلزی وجود دارد که بر روی هر کدام از انگشتان این دست فلزی یک سیب می گذارند و مردم این سیبها را به نیت شفا گرفته ومی خورند .
نخل را در روز عاشورا به مزار می برند وپس از سینه زنی وزنجیر زنی بر سر مزار اموات ، آنرا به مسجد پا چنار (جامع) می برند ودر جلوی مسجد، مراسم خواندن زیارت عاشورا را برگزار می کنند وبعد از آن نخل را دوباره به جایگاه اول خود یعنی حسینیه مرکزی بر می گردانند .
سابقه نخل در خالدآباد :
صحبت های زیادی در رابطه با چگونگی ساخت نخل (عَلَم امام حسین) در خالدآباد شنیده می شود . از جمیع صحبت ها به این نتیجه می توان رسید که از زمان مهاجرت کاشانی ها به خالدآباد و ایاب و ذهاب فامیل ها و وابستگان و دوستان آنها با خالدآباد و مواجه شدن آنها با اهالی اعتقادی محل، طراحی نخل توسط شخصی که از آران کاشان به دیدن اقوام و یا دوستان آمده بود بعمل می آید و با شرکت اهالی نسبت به ساخت این علامت اقدام گردیده و تا چند سال پیش نیز مالکیت این نخل را به طایفه های مقیم محل نسبت می دادند که در حال حاضر این اختصاص مالکیت به دلیل گستردگی جمعیت و ادغام طوایف کمرنگ شده است.
نخل چیست ؟ نخل یگانه الگوئی از نشانه های عزاداری برای بقای مهروعطوفت به سالار شهیدان و پاس داشتن حرمت آل پیمبر(ص) است .
برگردیم به دوران و زمانیکه حضرت آدم ابوالبشر از بهشت اخراج شد و ایشان ناچار به تضرع و التماس به درگاه خداوندی شدند . روایت است که در اثر تضرع ندا رسید که دست بدامان پنج تن آل عبا شود . وقتی که نام حسین (ع) را بر زبان آورد بغض گلویش را فشرد و با گونه ای مملو از اشک توانست بگوید « یاقدیم الا حسان بحق الحسین (ع) » که نوری در دلش تجلی کرد و دعاهایش در روی کره زمین اثر اجابت بخشید و در آن موقع بودکه توانست با حوا زندگی جدیدی را آغاز کند.
به مرور زمان بر علم و دانستنیهای مردمان افزوده گشت و دانستند که رمز موفقیت و پیشرفت در علوم دینی همانا تازه نگهداشتن حرمت خون شهیدان ۷۲ تن است که در رأس آنها حضرت ابا عبدالله الحسین )ع( است که نجات دهنده از ظلمت بسوی نور است که مردم این دیار یعنی خالدآبادی ها را بسوی این راه سوق دادند . به طوریکه ازپدران و استادان فن نسلی بعد از نسل به ما رسیده است ، تشکیلات نخل بر اساس روایات و مظاهر و باورهای ذهنی و سینه به سینه باقیمانده و یادگاری از اجداد و نیاکان خالدآبادی است که شمه ای از آن را برای خوانندگان و مشتاقان بیان می کنیم :
اساسا اسکلت بندی نخل بر چهارده پایه قوی که خود نشانه نام چهارده معصوم علیه السلام می باشد به طرز زیبائی طرح ریزی و بهم پیوسته اند و پس از آن با تعداد دوازده عدد پایه چوبی دیگر که آنهم به نشانه دوازده نام امامان علیهم السلام است به هم متصل کرده اند و سپس می رسیم به تعداد ۷۲ چوبه خمیده ای که سطح بالا و حفاظ دهنده اسکلت نخل هستند و این به همان نشانه ایست که ذکر شد. درقسمت جلوی نخل آئینه ای نصب است که خود نشانه ای از فروغ رخ علیت است . مهره های به کار رفته در نخل نشانه های دهانهای تفتیده جان نثاران و اسبان با وفای اصحاب و یاران امام حسین (ع) است که تشبیه شده از آن روز است. در چهار گوشه این نخل چهارجریده ( بشکل الم و بیرق ) بعنوان چهار عنصر اصلی نمایان است. درقسمت جلو و بالای نخل خورشیدی که همان خورشید علامت تاج افتخار ولایت و امامت است نصب گردیده است که در اینجا بعضی ها گفته اند علامت رأس الحسین ( ع ) می باشد.
در قسمت جلو ( سینه نخل ) و در قسمت عقب نخل ( پشت سر) کلاه خودهائی از جنس مس که قدمت بعضی از آنها به هفتصد سال می رسد قرار دارند که علامت و نشانه های کلاه خودهای روز عاشورای حسین(ع) اند . در حاشیه قسمت جلوی نخل آیه شریفه ای که در روز عاشورا از دهان مبارک و پرخون سید الشهداء جاری بوده با خطی زیبائی (از مرحوم ملا یدالله مدرسی کاتب قرآن دستی ) نوشته شده است . مرحوم ملا یدالله مدرسی خود از مرحوم جدش به اسم ملا محمد مهدی ، علوم دینی و حکایتهای نخل را آموخته بود ؛ و در گرداگرد این حاشیه نخل جمله ( وسیعلو الذین ای منقلب ینقلبون ) جمله ایکه سر بریده نورانی حسین (ع) بر سر نی بر زبان جاری ساخته حکاکی شده ، و در قسمت بالای پشت سر این نخل عمامه ی سبزی به شکل نمادین عمامه حضرت سید الشهداء قرار دارد.
چشممان به لباسهای قدیمی و زربافت و چادرهای رنگین می خورد که بر دیواره های نخل بسته شده که خود نشانه اثاث باقی مانده اهل بیت علیهم السلام است. نا گفته نماند قبل از برداشتن این نخل مرثیه ای که بهمین مناسبت در ازمنه قدیم تا بحال مرسوم بوده خوانده می شود. هاتفی از غیب ندا و سکوت مجلس را می شکند و با آوازی حزن انگیزمی گوید :
نوای وا حسینا چرا هر سو بپاشد مگر ماه عزای شه دین کربلا شد
زند کوکو چو قمری در این دشت و بیابان که نور چشم حیدر شهید کربلا شد
و آنگاه در پیش خوانی نخل آنطوریکه از گذشتگان بیادگار مانده ، با نوایی خاص و با اشعاری حزن انگیز ، سئوال و جوابهائی رد و بدل می گردد و سرانجام آغاز عزای سرور شهیدان بر پا و پس از عزاداری مفصل با شوری وصف نا پذیر مراسم را بپایان می رسانند.
ناگفته نماند پایه های جلوی نخل مخصوص سادات و پایه های ردیف دوم مخصوص متولیان و پایه های سوم و چهارم و پنجم مخصوص شیفتگان آن حضرت است و این خود می رساند که این نخل بر پنج پایه بنام پنج تن آل عبا رقم خورده است و کمتر کسی را می بینیم که نتواند خوشه ای از این خرمن عظیم را بقوت خود برندارد همه و همه واحسین گویان گرد این نخل می چرخند و بر سر وسینه خود می زنند و به هر وسیله ای که شده عقده دل را می گشایند در این جا در درون سینه خسته دلان یادی از لب تشنه ابا عبدالله الحسین (ع) نموده و با لبهای لرزان با ادب هرچه بیشتر سلام میدهند.
گفتنی بگو که روز ازل نوحه گر که شد آدم گریست و نوح و یعقوب ز ابتدا
اصل جریده را که تو کردی زمن سئوال باشد عصـــای آدم خــاکی و باء ما
حسینیه خالد آباد درگذشته به صورت غرفه ای ودو طبقه ای بود که در طبقه پایین آقایان ودر طبقه بالا خانم ها می نشستند . در گذشته در تمام طول ایام محرم وصفر، مراسم روضه خوانی برقرار بود وروحانیون وروضه خوانان خالدآباد از ابتدای محرم تا انتهای صفر در خانه های خالدآبادیها به روضه خوانی می پرداختند وگاهی درطول این ماه ، حدود ۴۰۰ منبر می رفتند.
در ایام محرم مردم سینه زنی و زنجیر زنی می کردند و زنجیر زنی را از ابوزیدی ها یاد گرفته بودند . شیخ هم از مهاباد می آمد و دو ماه را عزاداری می کردند و روز عاشورا، نخل روی سینه می گذاشتند.
باز هم از رسومات خالدآبادی ها:
رسم است که در مواقعی چون شب و روز عاشورا و شب و روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان (روز قتل مولا امیرالمومنین (ع) ) ، مراسم پامنبری و پانخلی بر پا می شود و این مراسم با حضور و تجمع افراد کثیری برپا می شود که به پا نخلی و پامنبری گوش فرا داده و در غم و اندوه اهل بیت علیه السلام در حسینیه خالد آباد عزاداری می نمایند.
به طور نمونه دو بخش یا دو قسمت پامنبری به اضافه پا نخلی در اینجا ذکر می گردد . پامنبری شب تاسوعا و شب عاشورا :
امشب همان شب است که فلک نیلگون شود ای وای
فردا حسین تشنه جگر غرق خون شود ای وای
امشب حسین به زینب مظلومه گفته است ای وای
که ای خواهر این مصیبت آخر وداع ماست ای وای
امشب شب وداع سلیمان کربلاست ای وای
فردا خروش و ولوله در عرش کبریاست ای وای
امشب به تو وصیت خود می کند بیان ای وای
فردا یتیم و عابد بیمار از جفاست ای وای
امشب بود بنزد تو مهمان برادرت ای وای
فردا شود شهید چو در دشت کربلا ای وای
قسمت اول پایان یافت و اینک قسمت دوم پا منبری :
حسین تشنه لب با چشم گریان عزاداران هواداران
بدشت کربلا غلطیده در خون عزاداران هواداران
محرم آمد و آمد محرم عزاداران هواداران
زمین و آسمان بگرفتند ماتم عزاداران هواداران
زمین و آسمان ماتم سرا شد عزاداران هواداران
علی اکبر شهید اشقیا شد عزاداران هواداران
محرم آمد و عالم ملول است عزاداران هواداران
عزای قرّه العین رسول است عزاداران هواداران
الهی خواهرت زینب بمیرد عزاداران هواداران
ترا بی سر درخاک و خون نبیند عزاداران هواداران
سکینه هم غریب و هم یتیم است عزاداران هواداران
زدیدار پدر او بی نصیب است عزاداران هواداران
چرا قاسم عروسیش عزا شد عزاداران هواداران
عروسیش بدشت کربلا شد عزاداران هواداران
اگر کُشتند چرا خاکش نکردند عزاداران هواداران
کفن بر جسم صد چاکش نکردند عزاداران هواداران
پا نخلی :
اول نوبت طرف پایین است
اول بخدای حیّ داور رخصت
دوم برسول تاج بر سر رخصت
سوم به علیّ و آل اولاد علی
بر صاحب ذوالفقار و قنبر رخصت
حالا جواب پایین را بخوانید
اول از حمد کردار وَ دود
جمله کائنات را موجود
مدحت شهسوارِ دین حیدر
از بنی نَعتِ حمدِ آن سرور
پائین می گوید
السلام ای مجمع ماتم سرایان حسین
السلام ای در عزا شب زنده داران حسین
ای نقیب و هم نقبات
السلام ای زسید و سادات
ای عارفان خاص در این انجمن سلام
ای طوطیان قابل شکّر شکن سلام
کردی اول سلام ای دانا
هست واجب جواب آن بر ما
ای محیط سخا علیک السلام
صد علیک از من ستمدیده
بر تو ای رهبر پسندیده
چون تو با برگ و ساز آمده ای
راه دور و دراز آمده ای
چون توئی با خبر به هر آداب
باز گو اوّل از سئوال و جواب
زره رسیدم و گویا شدم بموج سخن
سلام من برخ حاضران این گّلشن
سلام دفعه اول بکربلای حسین
سلام دفعه دوم به قتلگاه حسین
دگر سلام بعباس و قاسم و اکبر
دگر سلام بقنداقه علی اصغر
دگر سلام به آن سید خراسانی
که جبرئیل امینش نموده در بانی
نوبت ۳ از طرف بالا
تو ای مرغ خوش خوان علیک السّلام
تو ای بحر عرفان علیک السّلام
توای خوش تکلّم توای خوش سخن
توای همدم جان علیک السلام
نوبت ۴ طرف پایین گوید
مائیم که از کوی وفا آمده ایم
صدق است بپابوس شما آمده ایم
ما صاحب دردیم تو از لطف طبیب
ای دوست به امّید دوا آمده ایم
ای عندلیب گلشن توحید صد صفا
ای نور بخش دیده امیّد صد صفا
پا نِه به دیده ام که سر افراز می شوم
ای آمده به منزل تجدید صد صفا
رواق منظر چشم من آشیانه تُست
کرم نما و فرود آ که خانه خانه ی تُست
نوبت پنجم طرف بالا
اوّل بنام خالق بی چون و بی چرا
بی مثل و بی نظیر خداوند رهنما
دیگر هزار تحفه و صلوات و صد سلام
بر روضه مطهّر پیغمبر خدا
لعنت بر آن کسی که نمودند از ستم
سر از تن مبارک فرزند او جدا
ای آنکه ز جادّه وفا آمده ای
استاد تو کیست از کجا آمده ای
مَروی است که ناخوانده بجائی نروند
نا خوانده بسوی ما چرا آمده ای
نوبت ششم پائین گوید
دارم سئوال از رهِ حاجت به نزد تو
حلّ مسائلم بنما ای مرد با خدا
وعظ و بناءُ و گریه و مرثیه بر حسین
بهتر عبادتی نبود از برای ما
چون ما سخن وریم بما فرض واجب است
دانیم سر به سر شده استاد خویش را
اول کسی که مرثیه خواند از غم حسین
نامش چه بود و کیست در این بزم غم فزا
جواب پائین در نوبت ششم
مرحبا ای اهل دل کز کوی جانان می رسی
چون نسیم نوبهاران بر گلستان می رسی
دیده ما را منوّر ساختی از بوی خویش
اندرین اقلیم چون خورشید تابان می رسی
بارک الله آفرین از من بروی جملگی
هم به آداب و به ارشاد و به ارکان می رسی
ای گروه غمگساران از غم شاه شهید
اندرین بزم عزا بادیده گریان می رسی
نوبت هفتم طرف پائین
برگورواچ بیدق و نخل و علم که داد
اینها روایت است چه پیداست از کجاست
تسبیح و باز مهره که بسته است بر میان
مطلب زشال و شدّه چه امری است بر ملا
بهر علم چهار روایت مقرّر است
اظهار این چهار بکن از کرم بما
خم گشته است از چه جهت شقه علم
ذکر عَلَم و ذکر چه نوعش کنی بپا
قدّ جریده را که علم ساخت در جهان
بهر چه بر افراشته گردیده این نوا
سنجی که می زنند محبّان آنجناب
شایع چرا شده است چه می گوید این صدا
اینها که عرض شد همه را یک به یک جواب
دیگر بگو ز تعزیه شاه کربلا
فریاد از غریبی و بی یاری حسین
وزناله های دمبدم و زاری حسین
رسم کجاست گریه نکردن در این عزا
ساکت نشسته اند به غم خانه حسین
چون مرغ طبع من کند آهنگ در نوا
گویم زجان ثنای خداوند کبریا
مِن بعد نَعت احمد مرسل بیان کنم
مدح علی وصیّ بنی شاه اولیاء
گفتی بگو که روز ازل نوحه گر که شد
آدم گریست و نوح و یعقوب زابتدا
اصغر جریده را که تو کردی ازم سئوال
باشد عصای آدم خاکیّ و باء ما
ابلق پری زحضرت روح الامین بود
کانشد قلم بضرب دَم تیغ مرتضی
آئینه هم زعکس فروغ رخ علی است
باز مهره هم کف دهن دلدل علی است
چار اژدر جریده نشانیست ای فریر
تشبیه چهار عنصرت ای مرد با خدا
نعلین پای آدم آورده جبرئیل
طوبی ز احمد است بود تاج مرتضی
نخلی که بسته اند محبان آنجناب
میدان که هست معنی آن این سخن روا
اسباب خیمگاه حَرم را چو شامیان
غارت زدند جمله بصحرای کربلا
خلق از پی تفرج اسباب آنجناب
هرچیز را که نقد نمایند از دغا
تا آنکه جمله خلق بدانند کانگروه
بردند از ستم همه اسباب خیمگاه
نوبت هشتم طرف پائین
ای چرخ قاطی که چه بیداد کرده ای
بنگر که را به قتل و که دلشاد کرده ای
کام یزید داده ای از کُشتن حسین
خون در درون عترت اطهار کرده ای
روح الامین نهاده بزانو سر حجاب
تاریک شد زدیدن او روی آفتاب
زان تشنگان هنوز بعیّوق می رسد
فریاد العطش ز بیابان کربلا
آه از دمی که لشکر اعدا نکرد شرم
کردند رو به خیمه سلطان کربلا
طولی بعرض و مطلب خود این قدر مده
صلوات بر نبی و علی والی ولا
در جواب پائین در قسمت آخر یعنی در قسمت ۸ بالائی گوید
امشب شب وداع سلیمان کربلاست
فردا خروش و ولوله در عرش کبریاست
امشب حسین به زینب مظلومه گفته است
که خواهر این وصیّت آخر وداع ماست
امشب بود بنزد تو مهمان برادرت
فردا شود شهید چو در دشت کربلا
امشب بتو وصیت خود می کند بیان
فردا یتیم عابد بیمار از جفاست
چون ما سخنوریم بما فرض و واجب است
کردیم مختصر که بود تنگ صفحات
این نخل از حسین علی سبط مصطفی است
بر سر کنید خاک که صاحب عزا خداست